پول الکترونیکی

امروزه این مسئله پذیرفته شده‌است که بانکداری الکترونیکی می‌تواند به دو جریان مجزا تقسیم شود : یکی عبارت است از محصولات پول الکترونیکی، به ویژه در شکل محصولاتی که ارزش را ذخیره می‌کنند و دیگری عبارت است از تحویل یا دسترسی الکترونیکی به محصولات. این‌ها محصولاتی هستند که به مصرف کننده این امکان را می‌دهند تا از وسایل ارتباطی الکترونیکی استفاده کرده و به این ترتیب به خدمات پرداخت قراردادی دسترسی داشته باشند. به عنوان مثال: استفاده از یک کامپیوتر شخصی و یا شبکهٔ کامپیوتری (نظیر اینترنت) برای پرداخت کارت الکترونیکی یا ارسال دستوری برای انتقال وجوه بین حساب‌های بانکی. از آنجایی‌که پول الکترونیکی همچنان در مراحل اولیهٔ پیشرفت است، هنوز تعریف واحدی از پول الکترونیکی وجود ندارد و اشخاص مختلفی پول الکترونیکی را به روش‌های متفاوتی تعریف کرده و توضیح داده‌اند.





جامعهٔ اروپا در پیش نویس دستورالعمل خود، پول الکترونیکی را بدین‌گونه توصیف نموده است:

بر روی قطعه‌ای الکترونیکی همانند تراشهٔ کارت و یا حافظه‌کامپیوتر به صورت الکترونیکی ذخیره شده .
به عنوان یک وسیلهٔ پرداخت برای تعهدات اشخاصی غیر از مؤسسهٔ صادر کننده، پذیرفته شده‌است.
بدین منظور ایجاد شده‌است که به عنوان جانشین الکترونیکی برای سکه و اسکناس در دسترس و اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد.
به منظور انتقال الکترونیکی وجوه و پرداخت‌های با مقدار محدود ایجاد شده‌است.

مشاور امور مصرف کنندگان آمریکا، پول الکترونیکی را به این عنوان توصیف نموده‌است : پولی است که به صورت الکترونیکی حرکت کرده و به گردش درمی آید و می‌تواند به صورت کارت هوشمند و یا کارت‌هایی که در آن‌ها ارزش ذخیره شده، یا کیف پول الکترونیکی ارایه شود. همچنین می‌تواند در پایانهٔ فروش استفاده شده و یا بدون دخالت هیچ شخص دیگری و مستقیماً به صورت شخص به شخص مورد استفاده قرار گیرد و نیز می‌تواند از طریق خطوط تلفن به سوی بانک‌ها و یا دیگر ارائه دهندگان خدمات یا صادرکنندگان (پول الکترونیکی) به حرکت درآمده و یا خرج شود.




ویژگی‌های پول الکترونیکی

ارزش بر روی قطعه و یا وسیلهٔ الکترونیکی و به صورت الکترونیکی ذخیره می‌شود. محصولات گوناگون از لحاظ اجرای تکنیکی متفاوت هستند. در پول الکترونیکی مبتنی بر کارت، یک قطعهٔ سخت‌افزاری کامپیوتری که مخصوص بدان و قابل حمل بوده و نوعاً یک ریزپردازنده‌است، در یک کارت پلاستیکی جای داده شده در حالیکه در پول الکترونیکی مبتنی بر نرم‌افزار، از یک نرم‌افزار تخصصی و مخصوص که بر روی کامپیوتر شخصی نصب شده، استفاده می‌شود.
ارزش موجود در پول الکترونیکی به چند طریق و به صورت الکترونیکی منتقل می‌شود. برخی از انواع پول الکترونیکی امکان انتقال موازنه‌های الکترونیکی را مستقیماً از یک مصرف کننده به دیگری و بدون دخالت شخص ثالث (همانند صادر کنندهٔ پول الکترونیکی) فراهم می‌آورند و آنچه که بیشتر متداول و مرسوم است آن است که تنها پرداخت‌های مجاز و ممکن، پرداخت از مصرف کننده به تاجر و همچنین امکان باز خرید ارزش پول الکترونیکی برای تجار است.
قابلیت انتقال، محدود به معاملاتی است که سابقهٔ آن‌ها ثبت و ضبط شده باشد. در اکثر روش‌ها و رویه‌های محصول، برخی از جزییات معاملات بین تاجر و مصرف کننده در یک پایگاه دادهٔ مرکزی ثبت و ضبط می‌شود که قابل نمایش دادن و ارایه هستند. در مواردی که معاملات به طور مستقیم بین مصرف کنندگان امکان‌پذیر باشد، این اطلاعات بر روی دستگاه شخصی مصرف کننده ضبط می‌شود و تنها هنگامی می‌تواند از طریق دستگاه مرکزی نمایش داده شده و ارایه شود که مصرف کننده از طریق اپراتور (عامل طرح) پول الکترونیکی قرارداد بسته باشد.
تعداد شرکا و طرفینی که به نحو کار کردی و مؤثر در معاملات پول الکترونیکی دخیل و درگیر هستند، بسیار بیشتر از معاملات قراردادی است. عموماً در معاملهٔ پول الکترونیکی، چهار دسته از افراد دخیل هستند: صادر کنندهٔ ارزش پول الکترونیکی، اپراتور شبکه، فروشندهٔ سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای خاص و ویژه، نقل و انتقال دهنده و تسویه کنندهٔ معاملات پول الکترونیکی. صادر کنندهٔ پول الکترونیکی مهمترین شخص در این میان است در حالی‌که اپراتور شبکه و فروشنده، ارایه کنندگان خدمات فنی هستند و نهادهای انتقال دهنده و تسویه کنندهٔ پول الکترونیکی، بانک‌ها و یا شرکت‌هایی با ماهیت بانک هستند که خدماتی را ارایه می‌دهند که مشابه با خدماتی است که برای دیگر ابزارهای پرداخت بدون پول نقد نیز ارایه می‌شود.
موانع فنی و اشتباهات انسانی می‌تواند اجرای معاملات را مشکل و یا غیر ممکن سازد درحالی‌که در معاملات مبتنی بر کاغذ چنین مشکلی با این حجم وجود ندارد.




مزايا

انتقال پول الكترونيك، نگهداري و جا به جايي آن بسيار راحت تر از پول كاغذي (پول سنتي) است، به سبب اين موضوع خريد و فروش الكترونيكي، تجارت الکترونیک و سرمايه گذاري الكترونيكي از شكل قديمي خود راحت تر و سريع تر است. اين مفاهيم موجب مي شود تا استفاده از آن ها به كسب و كار شركت ها و بنگاه هاي اقتصادي رونق دهد، حتي در سطح كلان باعث رونق اقتصاد كشورها وتجارت جهاني شود.




انواع پول الکترونیکی

پول الکترونیکی را به شیوه‌های مختلف تقسیم‌بندی می‌نمایند، در یکی از تقسیم‌بندی‌ها پول الکترونیکی را به دو دسته تقسیم می‌نمایند:


پول الکترونیکی شناسایی شده

این نوع پول الکترونیکی حاوی اطلاعاتی دربارة هویت مالک آن می‌باشد که تا حدودی مانند کارتهای اعتباری است. این پولها دارای قابلیت ردگیری می‌باشند و هویت دارنده آن قابل شناسایی است. قابلیت استفاده این پول در دو روش پیوسته و ناپیوسته امکان‌پذیر است.




پول الکترونیکی غیرقابل شناسایی (بی‌نام و نشان)
این نوع پول دیجیتالی خصوصیت مخفی بودن هویت فرد دارنده‌اش، را در بردارد، و از این لحاظ درست مانند پول کاغذی سنتی عمل می‌کند. هنگامی که پول دیجیتالی از حسابی برداشت شد بدون باقی گذاشتن هیچ اثری می‌توان آن را خرج نمود و با توجه به این نکته که هنگام ایجاد کردن پول دیجیتالی از امضاهای نامشخص استفاده می‌شود امکان پی‌گیری آن برای هیچ بانکی وجود ندارد. هر کدام از پولهای الکترونیکی فوق‌الذکر به دو دسته پول الکترونیکی پیوسته و پول الکترونیکی ناپیوسته تقسیم می‌شود.




پول بی‌پشتوانه

پول بی پشتوانه، پول حکمی یا پول دستوری، (به انگلیسی: Fiat Currency) پولیست که ارزشش ناشی از دستور دولتی یا قانون باشد.

در ایالات متحده شوک نیکسون در ۱۹۷۱ بر تبدیل پذیری مستقیم دلار آمریکا به طلا پایان داد. از آن زمان تا به حال همهٔ ارزهای احتیاطی از جمله دلار آمریکا و یورو پول بی پشتوانه‌اند.




نظریه مقداری پول
در علم اقتصاد، نظریه مقداری پول (به انگلیسی: Quantity theory of money) نظریه‌ای است که نحوه تعیین سطح قیمت‌ها را در یک سیستم اقتصادی ساده مشخص می‌کند.این نظریه پیش بینی می‌کند که سطح قیمت‌ها نسبت مستقیم با حجم پول در اقتصاد دارد.




مقدمه

بطور کلی هنگامیکه پیرامون نظریه های پولی صحبت میشود هدف، بررسی ارتباطات منظم موجود میان پول و سایر متغیرهای اقتصادی است.بعبارت دیگر مجموعه ی این نظریه ها بدنبال شناخت و تبیین رفتارهای جامعه پیرامون تقاضای پول و نحوه ی تاثیرپذیری آن از متغیرهای اقتصادی و یا تاثیرگذاری آن بر رفتار این متغیرها میباشد. در اینجا بررسی تقاضای پول را در سه حوزه بررسی میکنیم: نظریه پولی قبل از کلاسیکها،نظریه پولی کلاسیک ها،نظریه پولی بعد از کلاسیک ها




نظریه های پولی قبل از کلاسیک ها

این نظریه مربوط به گروهی از اقتصاددانان نظیر ویلیام پتی، جان لا،ریچارد کانتیون،دیوید هیوم میباشد که تماما در سالهای 1650-1776 میزیسته اند. مجموعه نظریات این دانشمندان بر اساس دو محور فکری اساسی یعنی پول محرک اصلی تجارت است و تاکید بر تاثیر پول بر حجم تولید واشتغال استوار بوده است.




ویلیام پتی

ویلیام پتی در مجموعه نظریات خود پیرامون تخمین درآمد ملی عنوان مینماید حجم بسیار کمی از پول از توانایی قابل توجهی در ایجاد معاملات تجاری برخوردار است مشروط بر آنکه سرعت گردش آن در حد کافی باشد.




جان لا

جان لا اعتقاد داشت که تجارت داخلی تا حد قابل توجهی متاثر از حجم پول میباشد. بطوریکه حجم پول بیشتر، زمینه ی استفاده از نیروی کار بیشتر در فرایند تولید و اشتغال بیشتر را به همراه دارد.




ریچارد کانتیون

ریچارد کانتیون در بیان نظریات خود به ارتباط میان حجم پول و قیمت ها اشاره میکند و بر این اساس میزان تاثیرگذاری حجم پول بر سطح قیمت ها را منوط به تاثیرگذاری حجم پول بر میزان مخارج جامعه میداند. وی عنوان میکند که با تغییرات ایجاد شده در حجم پول اندازه ی متغیرهای حقیقی در اقتصاد نیز متاثر خواهد شد.




دیوید هیوم

دیوید هیوم معتقد بود که افزایش مقدار پول تحت شرایط خاصی موجب اقزایش فعالیت های اقتصادی میشود. وی اشاره میکند که در صورت ثبات بافت طبقاتی جامعه و عادات پس انداز و سرمایه گذاری در جامعه گردش پول، تعادل جدیدی را در اقتصاد ایجاد میکند که در این وضعیت قیمتها متناسب با افزایش حجم پول افزایش خواهند یافت.




نظریات پولی کلاسیک ها

بطور کلی مبانی و تیوری های اقتصاد کلاسیک بر اساس دو نطریه ی مقداری پول و قانون سی استوار است.




قانون سی

این قانون به اقتصاددان فرانسوی ژان باتیست سی منصوب است و تساوی همیشگی تقاضای کل و عرضه ی کل را تضمین میکند.عرضه تقاضای خود را بوجود میآوردیعنی معادل ارزش تولیدات بنگاه ها درآمد برای صاحبان عوامل تولید ایجاد میشود و برای کالاهای ایجاد شده تقاضا بوجود می آید.اقتصاددانان کلاسیک معتقد بودند بدلیل وجود قانون سی همواره تعادل در اقتصاد برقرار میگردد.نظریه ی مقداری پول که در ابتدا به صورت رابطه ی مقداری پول یا معادله ی مبادله مطرح گردید توسط اقتصاددانان کلاسیک در قرن 19 و اوایل قرن 20 توسعه داده شد که در ادامه به بررسی نظریاتشان میپردازیم.




فریدمن و نطریه پولی تقاضای پول
فریدمن درکتابی که تحت عنوان "مطالعاتی در مورد نظریه مقداری پول" در سال 1956 میلادی منتشر کرد، مجددا نظریه مقداری پول را احیا کرده و ضمن ارایه و تعبیر تازه ای از آن بعنوان نظریه رجحان دارایی نظریه مقداری پولی خود را با نظریه سرمایه ادغام کرده است.بر اساس تفسیر تازه ی فریدمن، نظریه مقداری پول، نظریه تعیین سطح تولید، درآمد، یا سطح قیمت نیست، بلکه نظریه تقاضا برای پول است.تقاضا برای پول بر اساس تحلیل مارشال تابعی است از درآمد و از نظر کینز تابعی است از درآمد و نرخ بهره.ضمنا تقاضا برای پول مانند هر کالای دیگر قاعدتا باید تابعی از قیمت آن، درآمد و قیمت کالای وابسته نیز باشد.لیکن فریدمن معتقد است که چون پول یک کالای مصرفی نبوده و نوعی دارایی است، بنابراین، تقاضا برای پول را باید به صورت تقاضا برای یک نوع دارایی تلقی کرد که همان نظریه رجحان دارایی است.در تابع تقاضای پول که فریدمن ارایه میکند، سرعت گردش پول تابعی است از نرخ بازده دارایی های مالی به جز پول، نرخ تورم مورد انتظار، ترکیب ثرت فرد، درآمد واقعی و عوامل دیگری که تحت عنوان سلیقه معرفی میشوند.فریدمن اهمیت زیادی برای سیاست های پولی قایل است و معتقد است حجم پول باید با توجه به تغییرات تولید واقعی تغییر کند.فریدمن تحلیل کینز مبنی بر عدم کارایی سیاست های پولی و تاثیر غیرمستقیم و تردیدآمیز تغییرات حجم پول بر تقاضا موثر را نمیپذیرد.از دیدگاه او تاثیر پول مستقیم و بدون واسطه است.افزایش حجم پول بر فزونی عرضه بر تقاضای موجودی های واقعی منجر میشود که نهایتا موجب افزایش درآمد پولی خواهد شد.حال سوال مهم این است که آیا افزایش حجم پول، قیمت ها را بالا میبرد یا تولید را افزایش میدهد؟جواب به این سوال بستگی به سطح اشتغال و وجود ظرفیت تولیدی بیکار دارد.ولی در هر حال، افزایش تقاضا و درآمد پولی قطعی است .فریدمن معتقد است، کارایی سیاست های مالی تنها زمانی میتواند وجود داشته باشد که با تغییرات مناسبی در حجم پول همراه باشد و در غیر اینصورت این سیاست ها کارایی لازم را ندارند. در مجموع میتوان گفت پولیون با اصرار بر نقش پول، سیاست پولی را تنها سیاست موثر برای مهار تورم میدانند.



نقدینگی
نقدینگی یا به عبارت صحیح تر، حجم پول، مجموع پول و شبه‌پول است.



تورم با افزایش نقدینگی

چون میزان کالا و خدمات در جامعه محدود است، پس باید میزان نقدینگی به اندازه‌ای باشد که با کالا و خدمات برابری کند. اگر میزان نقدینگی افزایش یابد، کالا و خدمات در جامعه کم شده و قیمت‌ها افزایش می‌یابد(تورم).

کنترل نقدینگی از مهم‌ترین خواسته‌های کشورها است و سیاست‌های گوناگونی را بدین منظور تدوین می‌کنند. برای نمونه افزایش فناوری و تولید درون‌مرزی، که با گردآوری کالای کافی و بسنده، از تورم جلوگیری می‌کند




مدیریت نقدینگی

مدیریت نقدینگی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که سیستم بانک‌داری با آن روبرو است. دلیل اصلی این چالش این است که بیشتر منابع بانک‌ها از محل سپرده‌های کوتاه‌مدت تامین مالی می‌شود. علاوه بر این تسهیلات اعطایی بانک‌ها صرف سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی می‌شود که درجه نقدشوندگی نسبتاً پایینی دارند.

وظیفه اصلی بانک ایجاد توازن بین تعهدات کوتاه‌مدت مالی و سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت است. نگهداری مقادیر ناکافی نقدینگی بانک را با خطر عدم توانایی در ایفای تعهدات و در نتیجه ورشکستگی قرار می‌دهد. نگهداری مقادیر فراوان نقدینگی، نوع خاصی از تخصیص ناکارآمد منابع است که باعث کاهش نرخ سوددهی بانک به سپرده‌های مردم و در نتیجه از دست دادن بازار می‌شود.

مدیریت نقدینگی به معنی توانایی بانک برای ایفای تعهدات مالی خود در طول زمان است. مدیریت نقدینگی در سطوح مختلفی صورت می‌گیرد. اولین نوع مدیریت نقدینگی به صورت روزانه صورت پذیرفته و به صورت متناوب نقدینگی مورد نیاز در روزهای آتی پیش‌بینی می‌شود. دومین نوع مدیریت نقدینگی که مبتنی بر مدیریت جریان نقدینگی است، نقدینگی مورد نیاز را برای فواصل طولانی‌تر شش‌ماهه تا دو ساله پیش‌بینی می‌کند. سومین نوع مدیریت نقدینگی به بررسی نقدینگی مورد نیاز بانک در شرایط بحرانی می‌پردازد.